Dalai lama: meer geliefd dan gekend

3 mei 2014

De veertiende dalai lama is tussen 10 en 12 mei 2014 in Nederland. Boeddhisten, journalisten en politici weten eigenlijk niet echt wát deze geestelijk leider van Tibetaans boeddhisten precies denkt en hóe hij daarnaar handelt. Een gezond kritische benadering van actuele kwesties in het internationale en nationale boeddhisme rondom geweld, macht en seks is daardoor onmogelijk.

Redacteur Rob Hogendoorn van • open boeddhisme • gaat in zijn essay De dalai lama in Nederland: Meer geliefd dan gekend in op de religieuze, politieke en intellectuele dynamiek die de veertiende dalai lama heeft gevormd. De aanleiding is het komende bezoek van de dalai lama aan Nederland (10-12 mei 2014). Wat weten de Nederlands boeddhisten, politici én journalisten nu eigenlijk van de dalai lama? Hoe kunnen, moeten ze hem benaderen om omstreden kwesties bespreekbaar te maken?

De drijfveren van de dalai lama begrijpen vereist het wezen van de dalai lama doorgronden. Echter, een samenhangende, diepgaande intellectuele biografie van de dalai lama ontbreekt. Dat betekent dat een beeld van zijn manier van denken, doen en laten alleen te verkrijgen is op basis van een allegaartje van informatie uit een grote verscheidenheid aan bronnen.

Vanwege het bezoek van de dalai lama aan ons land publiceert • open boeddhisme • het essay De dalai lama: meer geliefd dan gekend van redacteur Rob Hogendoorn. Hij biedt inzicht in de ideologieën, motieven en belangen van de dalai lama en van met hem verbonden personen en organisaties, in Nederland en daarbuiten.

Er worden vier delen gepubliceerd:
• Het eerste bezoek (1)
• Het netwerk en de entourage (2)
• Intellectueel en icoon (3)
• De vragen die nooit gesteld zijn (4)

Geen taboe, toch onbespreekbaar

De dalai lama gaf het gewapende verzet tegen de Chinese bezetting van Tibet jarenlang zijn zegen. Wat betekent dit dan voor zijn veelgeprezen en bekroonde opvattingen over geweldloosheid? De dalai lama rekent het tot zijn morele plicht voor religieuze verdraagzaamheid te pleiten door een oordeel te vellen over de werkelijke aard van een boze geest. Hoe rijmt hij dit dan met zijn betoog over seculiere ethiek? Volgens het Tibetaans boeddhisme en ook de dalai lama is seksueel contact tussen een leraar en zijn leerlingen geen taboe. Waarom is het onderwerp seksueel misbruik binnen het boeddhisme in Nederland dan onbespreekbaar?

Inhoudelijk staat het bezoek van de dalai lama in het teken van secularisatie en educatie. Het ontwikkelen van ethisch besef begint van jongs af aan en moet verder reiken dan religie, vindt de dalai lama. Maar, wat zegt dit over hem? Hoe bepaalt hij zijn standpunt in actuele morele kwesties? Welke dilemma’s dringen zich daarbij op? Wat betekent een seculiere ethiek voor het boeddhistische perspectief op menselijke drijfveren als geweld, macht en seks? Welke sociaal- en politiek-filosofische inzichten heeft een belangrijke boeddhistische leraar zoals de dalai lama ons te bieden?

Het is onaannemelijk dat de dalai lama deze vragen tijdens zijn bezoek aan Nederland zal beantwoorden. Maar dat is nog geen reden ze niet te stellen.

Nederlands boeddhisten bereiden het zevende bezoek van de dalai lama aan ons land voor. Ze vormen een politiek-religieus netwerk dat uit vertegenwoordigers van verschillende (non-profit) organisaties bestaat.

Het gaat daarbij onder meer om de koepelorganisatie Boeddhistische Unie Nederland (BUN), Tibetaans boeddhistische ledenorganisaties van de BUN, de publieke omroep Boeddhistische Omroep Stichting (BOS), de International Campaign for Tibet (ICT), het Boeddhistisch Dagblad, BoeddhaMagazine en de zakelijke netwerken van consultant Sander Tideman en interim-manager Reinier Tilanus (bestuurder BUN, portefeuille BOS). De laatste twee bereiden als bestuursleden van de Stichting Bezoek Zijne Heiligheid Dalai Lama die sinds 1993 alle bezoeken begeleidt, het aanstaande bezoek van de geestelijk leider voor.  

Het merendeel van deze organisaties en personen acteert al jaren als loyaal uitvoerder van de dalai lama’s politieke en religieuze agenda. Ze hebben er dus baat bij de beeldvorming rondom de dalai lama te sturen en te beheersen. De organisatoren hebben én het motief én de gelegenheid om actuele, omstreden kwesties binnen het boeddhisme tijdens zijn bezoek aan het zicht te onttrekken. Dit gebeurt dan ook. En hier wreekt zich de onbekendheid van niet-ingewijden – journalisten, beleidsmakers en politici – met de dalai lama. Ze weten niet goed wie ze nu eigenlijk voor zich hebben.