Omroep-dilemma voor boeddhisten
De VPRO, HUMAN en de Boeddhistische Omroep Stichting (BOS) gaan vanaf september 2012 verder onder één dak zonder uitzicht op een fusie. Hun missies lopen volgens de VPRO en HUMAN te ver uiteen. Daarom kan van verregaande bestuurlijke samenwerking geen sprake zijn.
Het is onzeker of daarmee wordt voldaan aan alle eisen van minister Marja van Bijsterveldt (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap). De omroepverenigingen die samengaan, moeten om de bezuinigingsdoelstellingen van dit kabinet te kunnen realiseren hun organisaties volledig integreren. De minister ziet daarop streng toe. Volgens het fusiemodel van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) is de VPRO één van de beoogde acht omroepbedrijven die na 2016 overblijven. Bestuurlijk en operationeel moet zij vanaf dat moment als één entiteit functioneren. Hun onderlinge samenwerking betekent dat de BOS als zelfstandige omroeporganisatie naast de VPRO ophoudt te bestaan.
Verwante missies
In de uitwerking van het regeerakkoord en het NPO-plan staat uitdrukkelijk dat nieuwe samenwerkingsverbanden op basis van ‘verwante missies’ moeten ontstaan. Dat is nodig omdat de nieuwe, geïntegreerde omroeporganisaties voorafgaand aan het indienen van hun erkenningsaanvraag in januari 2014 ook een samenhangende en onderscheidende identiteit moeten hebben uitgewerkt.
Gezien het door de VPRO-directeur Lennart van der Meulen en HUMAN-directeur Bert Janssens nu reeds ingenomen standpunt, is het geen eenvoudige opgave binnen die missie en identiteit voldoende ruimte vrij te maken voor boeddhisme – zeker niet wanneer dit als een religie met nadrukkelijk etnische kenmerken wordt opgevat. Dat voor dit laatste goede redenen bestaan werd onlangs duidelijk door de uitlatingen van Nederlandse hoogleraren boeddhisme als André van der Braak en Jonathan Silk waarvan • open boeddhisme •melding maakte in het bericht ‘VU start bachelor en master boeddhisme’.
Strengere handhaving
Behalve problemen met de bestuurlijke integratie en de formulering van een gezamenlijke missie speelt nog iets anders. Volgens het regeerakkoord moeten nieuwkomers in Hilversum niet alleen hun toegevoegde waarde aantonen, bestaande omroepen krijgen ook te maken met strengere handhaving. Het kabinet vindt bovendien dat zogeheten 2.42-omroepen als de BOS, zich moeten beperken tot specifiek levensbeschouwelijke taken. Het algemene media-aanbod dienen zij verder aan omroepverenigingen over te laten.
De Boeddhistische Unie Nederland (BUN) had, zoals • open boeddhisme • aantoonde in een nieuwsbericht over de fusie-perikelen, in de totstandkoming van de samenwerking met VPRO en HUMAN zelf geen inhoudelijke inbreng – de ledenvergadering legde zich in november 2011 neer bij een voldongen feit.
Als zendmachtigingshouder moet de BUN de komende jaren aannemelijk maken dat haar programmering onderscheidend genoeg is om het toekennen van zendtijd voor de boeddhistische gemeenschap te rechtvaardigen. Maar naarmate de BUN zich meer toelegt op haar kerntaak en zich nadrukkelijker profileert als boeddhistisch – met duidelijk religieuze en etnische trekken – marginaliseert zij zich binnen de gegeven constellatie VPRO-HUMAN-BOS alleen maar verder.
Heikel dilemma
De conclusie is onontkoombaar: door de keuze van de BOS voor VPRO-HUMAN ziet de boeddhistische gemeenschap zich voor een heikel dilemma geplaatst. Hoe boeddhistischer de programmering en signatuur van de BOS, hoe kleiner haar verwantschap met de missie van VPRO-HUMAN, en hoe kleiner de kans op het soort samenhangende identiteit en missie dat de toets van minister Van Bijsterveldt kan doorstaan. Hoe minder boeddhistisch haar programmering en signatuur, hoe groter de verwantschap met de missie van de VPRO-HUMAN, en hoe kleiner de kans op de continuering van zendtijd ten behoeve van de boeddhistische gemeenschap. De BUN heeft daarop namelijk geen eeuwigdurend recht verworven.
Humanisme +
Humanisme+ – dat wil zeggen: een van alle religieuze en etnische kenmerken ontdaan ‘boeddhisme light’ met een vleug meditatie of mindfulness – voldoet immers niet aan het profiel van boeddhisme als religieuze hoofdstroming. De hoogleraren Van der Braak en Silk tenminste laten daarover weinig misverstand bestaan.
Zolang bestuurlijke zeggenschap binnen de VPRO-HUMAN-BOS combinatie onmogelijk blijft, is voor huidige zendmachtigingshouder BUN het afzwakken van haar boeddhistische signatuur en missie het enig reële alternatief. Daarmee ontzegt de BUN de boeddhistische gemeenschap niet alleen een eigen inbreng in het nieuwe ‘gezamenlijke’ omroepbedrijf, maar ondergraaft ze op termijn tegelijk haar eigen aanspraak op zendtijd. Een van de vragen die dit oproept is waarom de BUN de zo verstrekkende keuze van een nieuwe samenwerkingspartner volledig aan de BOS heeft overgelaten. Maar ook hoe de rest van de boeddhistische gemeenschap dat kon laten gebeuren.
Lees ook
> Actueel: Geen zicht fusie VPRO-HUMAN-BOS
> Actueel: Geen inspraak BUN in keuze VPRO-HUMAN
> Actueel: VU start bachelor en master boeddhisme
> Interview André van der Braak in Trouw
> OCW: Onderzoek integratie taken levensbeschouwelijke omroepen (mei 2010) (pdf)
> NPO: Uitwerking vrijwillige fusiemodel (3-11-2011, pdf)
> CvdM – Beleidsregels art. 2.42 Mediawet (pdf)
One Response to “Omroep-dilemma voor boeddhisten”
Ik heb er geen enkel probleem mee dat de BOS verdwijnt. De BOS negeert alle kritische berichtgeving over het boeddhisme. Zelf heb ik slechte ervaringen met pogingen om in gesprek te komen over de situatie van vluchtelingen uit Bhutan. Als filmmaker niet vreemd om juist bij BOS aan te kloppen in plaats van omroepen met een christelijke signatuur. Echter de houding van BOS is expliciet afhoudend en weigerachtig als het een dergelijk kritisch onderwerp betreft.
Wat mij betreft heeft een dergelijke met overheidsgeld gefinancierde omroep geen bestaansrecht. Het verdwijnen van de BOS (lees ‘opgaan in VPRO/HUMAN’) heeft men aan zichzelf te danken door kritische zaken buiten de deur te houden. VPRO/HUMAN zijn beide omroepen die hun maatschappelijke waarde hebben aangetoond en die kritische journalistiek op welk gebied dan ook niet schuwen. Dat raakt aan de kerntaak van de publieke omroep en om die reden zie ik liever een VPRO/HUMAN met een boeddhistische omroep dan een BOS.