Geen vergoeding populaire mindfulness

10 oktober 2013

Alleen trainingen, gebaseerd op Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT), voor volwassen patienten die lijden aan terugkerende depressieve stoornissen met een medische indicatie, worden vergoed. Zo oordeelt het College van Zorgverzekeringen (CvZ). Minister Edith Schippers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) neemt dit standpunt over.

Zorgverzekeraars hoeven niet langer de declaraties van deelnemers aan cursussen van algemene en populaire mindfulness van seculiere en boeddhistische organisaties te vergoeden.

Het College van Zorgverzekeringen (CvZ) heeft dit standpunt op 25 september 2013 aan minister Edith Schippers (VWS, Volksgezondheid, Welzijn en Sport) laten weten. De Minister neemt dit soort standpunten van het adviescollege altijd per direct over.

Het college baseert zijn standpunt op het onderzoek Standpunt Mindfulness bij psychische stoornissen dat Pallas Health Research and Consultancy in Rotterdam voor het CvZ heeft verricht. Opdracht was de patiëntencategorie(ën) of psychische stoornissen waarbij mindfulness wordg toegepast, in kaart brengen, met daarbij de effectiviteit van mindfulness als interventie bij verschillende psychische stoornissen.

Pallas is een onderzoeks- en adviesbureau, gespecialiseerd in biomedische en gezondheidswetenschappen, volksgezondheid en zorg.

Duidelijkheid

Met dit oordeel en dus standpunt van het CvZ geeft het college aan de zorgverzekeraars duidelijkheid over de vergoeding van mindfulness.

Het CvZ adviseert hen in hun inkoop- en vergoedingenbeleid hiermee rekening te houden.

Pallas constateert dat wetenschappelijke onderbouwing van de effectiviteit van mindfulness bij de behandeling van psychische stoornissen ‘nog maar beperkt aanwezig’ is. Deze is er wel voor de MBCT-aanpak. Het CvZ concludeert dat MBCT alleen bij volwassen patiënten met een terugkerende depressieve stoornis (met drie of meer voorafgaande depressieve episodes) effectief is en daarmee tot het basispakket behoort.

Mindfulness-trainingen of -cursussen ter behandeling van psychische klachten voldoen hier niet aan.

Het CvZ schrijft dat mindfulness personen kan helpen ‘bij het vergroten van hun aandacht en opmerkzaamheid, waarbij oefeningen moeten helpen bij het bewust worden van gedachten, gevoelens en gewoontes.’ Er is een groot aanbod van cursussen voor mensen ‘die hulp zoeken bij psychische klachten’.

Mindfulness-hype

Het Belgische televisieprogramma Panorama (Canvas) legde op 16 mei 2013 met een verborgen camera de praktijken van enkele ‘mindfulnesstherapeuten’ vast. Mindfulness-leraren David Dewulf en Edel Maex en twee hoogleraren psychologie waarschuwden in de uitzending voor charlatans op de ‘markt van welzijn en geluk’ die de mindfulness-hype misbruiken.

De Belgische programmamakers laten in de Panorama-uitzending zien hoe mindfulness in privé-praktijken, in onderzoekslaboratoria, in het bedrijfsleven, in gevangenissen, op de middelbare school, en aan kleine kinderen wordt gegeven.

Aandacht besteden zij ook aan gepopulariseerde vormen van mindfulness in het ‘alternatieve circuit’.

David Dewulf, Edel Maex en de twee hoogleraren wijzen op het gevaar van hype, irreële verwachtingen en misbruik, met name bij mensen die lijden onder psychische aandoeningen zoals depressie.

Sarcoïdose

De Sarcoïdose Belangenvereniging Nederland (SBN) heeft het artikel dat • open boeddhisme • over de Belgische tv-uitzending publiceerde, overgenomen in het blad SarcoScoop (september 2013).

Sarcoïdose is een ziekte waarbij spontaan ontstekingen ontstaan in verschillende organen en weefsels van het lichaam. Bij zo’n ontstekingsreactie worden grote hoeveelheden witte bloedcellen (ook wel afweercellen of leukocyten genaamd) gemaakt die zich ophopen. Sarcoïdose komt het meest voor in de longen, de lymfeklieren, de huid, de ogen en de gewrichten. Af en toe zijn het hart of het zenuwstelsel aangedaan. In deze gevallen spreekt men over respectievelijk cardiale sarcoïdose of neurosarcoïdose.

Vraagtekens

In PijnPeriodiek, het kwartaalblad over pijn- en pijnbestrijding voor patiënt en behandelaar, van PijnPlatform zet Frits Winter vraagtekens bij het geloof in mindfulness als ‘de panacee voor zielekwalen als depressies, angst en pijn’.

Frits Winter is directeur van het Medisch Centrum Winter, behandelcentrum voor pijn, stress en burn out in Haaksbergen. Het PijnPlatform is een samenwerkingsverband van patiëntenorganisaties dat zich sterk maakt voor aandacht, begrip en erkenning van kwalitatief hoogwaardige en betrouwbare behandelingen van pijn.

Frits Winter ontkent niet de waardevolle elementen die mindfulness mensen biedt: ontspanning en aandachttraining zijn voor iedereen goed. ‘Angst, depressiviteit en pijn vragen om systematische desensitisatie (minder gevoelig maken). Als gevoelens uit de hand zijn gelopen, dan kan alleen de juiste aanpak en een juiste setting ze tot de juiste proporties terugbrengen. Conclusie: vechten is prima, maar wel met de juiste techniek en de juiste methode en met het juiste doel voor ogen. Vanuit kennis en ervaring oplossingen aandragen is een must. Dat je alleen maar moet aanvaarden, is een foute aanname’, aldus Winter.

Op zijn artikel hebben lezers gereageerd. Deze varieren van het onderschrijven van nut van mindfulness tot de oproep ‘Haal die modegril uit het basispakket’.

Skepter

Skepter is het tijdschrift van de Stichting Skepsis. Deze stichting onderzoekt ‘buitengewone beweringen, pseudowetenschappelijke theorieën, dubieuze therapieën en paranormale overtuigingen’. Het blad rubriceert Ronald Kapteijn’s artikel over mindfulness onder ‘psychologie, psychotherapieën en pseudopsychologie’.

In 2008 schreef Ronald Kapteijn in het tijdschrift Skepter dat ook als de resultaten van wetenschappelijk onderzoek naar mindfulness á la Kabat-Zinn ‘zonneklaar’ zijn, er een punt van zorg rest. ‘Veel van de onderzoeken naar MBSR en MBCT zijn verricht door personen die ook betrokken zijn bij de ontwikkeling van de methodes zelf. Het is natuurlijk niet uitgesloten dat hun uitkomsten desondanks goed deugen, maar de kans op al dan niet bewuste manipulatie van resultaten is wel een stuk groter dan bij onderzoekers die niet zo’n direct belang hebben’, aldus Kapteijn.

Volgens Kapteijn komen de onderzoekers dezelfde problemen als bij andere therapeutische studies: ‘slechte of geen controlegroepen, vage beschrijvingen, en weinig homogeniteit in de onderzochte meditatievormen. Daarnaast wordt er weinig onderzoek gedaan met een model of hypothese als basis, waardoor resultaten lastig te interpreteren zijn.’

Volgens Kapteijn wijzen zowel medische onderzoeken als meer fundamentele experimenten ‘voorzichtig’ in de richting van een positief effect van mindfulness. Hij wijst daarbij op het risico van de idee van een quick fix: ‘even mediteren, en dan kunnen we er weer tegenaan. Zo werkt het waarschijnlijk niet: mindfulness is een fundamentele verandering in de manier van leven en denken, en niet een snelle, makkelijke manier om gelukkig te worden.’