Presentatie Vrienden van Zen.nl misleidend

3 mei 2013

De informatie die Zen.nl presenteert over de Stichting Vrienden van Zen.nl (SVvZ) is onvolledig en misleidend. Het doel en de werkzaamheden van SVvZ maken voor de deelname van studenten aan opleidingen geen verschil, en vergroten in feite de winstgevendheid van Zen.nl-vestigingen en -ondernemingen.

De redactie van • open boeddhisme • stelt dit vast na vergelijking van gegevens uit een nieuwsbericht van Rients Ritskes’ eenmanszaak Zen.nl Nederland (Nieuwsbrief nummer 16, 26 april 2013), het handelsregister van de Kamer van Koophandel (3 mei 2013) en de oprichtingsakte van SVvZ (27 november 2012, KvK-nr. 57189641).

Voordeel

De redactie onderzocht verder hoe de bezigheden van SVvZ minder vermogende Zen.nl-studenten, -leraren, -vestigingen en -ondernemers tot voordeel strekken.

Ook ging de redactie na welke consequenties het oordeel van de Belastingdienst over de financiële steun van de stichting Naar Een Betere Samenleving (Nabesa) aan de Scientology Kerk voor SVvZ en Zen.nl kan hebben.

Als laatste onderzocht de redactie hoe de doelen en bezigheden van SVvZ als van algemeen nut kunnen worden opgevat.

Al in 2012

Anders dan het nieuwsbericht van 26 april 2013 suggereert is de SVvZ al in 2012 opgericht.

De oprichtingsakte toont aan dat Zen.nl-ondernemer Rients Ritskes de stichting zelf oprichtte, op 27 november 2012. De statutaire zetel van SVvZ is Ritskes’ woonplaats Malden.

Volgens de akte waren de eerste bestuursleden internist en Zen.nl-docent Sietze Graafsma, schuldhulpverlener Ien ten Kampe, belastingadviseur Martijn Snikkenburg en oprichter-eigenaar Rients Ritskes zelf.

Bestuursleden

Raadpleging van het handelsregister (3 mei 2013) maakt duidelijk dat het bestuur van SVvZ niet uit vijf maar uit drie leden bestaat: Graafsma (voorzitter), Snikkenburg (penningmeester) en Ten Kampe (secretaris).

Verder toont de handelsregisterhistorie aan dat Ritskes nooit als bestuurslid is ingeschreven.

Hoewel de Zen.nl-nieuwsbrief ook Pia Velema (gerontoloog en zenleraar bij Zen.nl Amsterdam en Haarlem) en Karel Matthijs (gemeenteraadslid en voorzitter D’66 Dronten) bestuurslid noemt zijn zij niet ingeschreven in het handelsregister.

Studenten van Zen.nl

De oprichtingsakte maakt melding van ‘studenten van Zen.nl’.

Strikt genomen bestaan deze niet: volgens het handelsregister bestaat er geen zelfstandige organisatie met de naam Zen.nl.

Zen.nl studenten gaan dan ook geen opleidingscontract aan met Zen.nl, maar met een specifieke leraar of onderneming uit de ‘franchise-organisatie’ achter het portal Zen.nl.

De domeinnaam Zen.nl is eigendom van Rients Ritskes’ eenmanszaak.

Geen anbi

De Belastingdienst merkt noch Ritskes’ bedrijf, noch de ongeveer veertig ondernemingen achter de website Zen.nl aan als Algemeen Nut Beogende Instelling (anbi).

Ook de SVvZ is niet opgenomen in het anbi-register. Donateurs mogen hun gift aan deze stichting daarom niet aftrekken van de inkomsten- of vennootschapsbelasting.

De SVvZ zelf moet erfbelasting of schenkbelasting afdragen voor erfenissen en schenkingen die zij gebruikt voor het algemeen belang. In dat geval betaalt ook de ontvanger schenkbelasting.

Twijfelachtig

Onduidelijk is of de SVvZ de anbi-status heeft aangevraagd. Het is twijfelachtig of de stichting voldoet aan de door de Belastingdienst gestelde voorwaarden.

De laatste vaststelling vloeit voort uit de houding die de Belastingdienst sinds 2012 aanneemt ten opzichte van de Scientology Kerk.

Scientology-sluiproute

Voorheen maakte de Scientology Kerk, zelf geen anbi, gebruik van een sluiproute.

De kerk liet giften voor de aankoop van een kerkgebouw binnenkomen via een zusterorganisatie, de stichting Naar Een Betere Samenleving (Nabesa). Deze genoot wel een anbi-status.

Die praktijk is vorig jaar door de Belastingdienst verboden: organisaties die geen anbi-status hebben mogen geen giften gebruiken van een nevenorganisatie die deze status wel heeft.

De Belastingdienst ontnam Nabesa op 19 juli 2012 haar anbi-status en legde deze stichting een naheffing op. Nieuwe giften kunnen daardoor niet meer worden afgetrokken, mogelijk werden eerdere donaties met terugwerkende kracht niet-aftrekbaar.

Niet identiek

Omdat Zen.nl geen zelfstandige organisatie of kerkgenootschap is, maar een internetportal van ‘franchise-gever’ Ritskes en zijn bijna zeventig ‘franchise-nemers’ is de situatie niet identiek.

Toch heeft de vergelijking met Scientology zin: giften aan SVvZ brengen een geldstroom op gang die Zen.nl-leraren en -ondernemers rechtstreeks tot voordeel strekt.

Onvoldoende financiële mogelijkheden

De oprichtingsakte bepaalt dat SVvZ hulp biedt aan ‘(potentiële) studenten van Zen.nl die zeer gemotiveerd zijn om deel te nemen aan één of meerdere van de Zen.nl-programma’s, maar daartoe geen of onvoldoende financiële mogelijkheden hebben.’

Voor deze programma’s en cursussen rekenen Zen.nl-docenten abonnementstarieven tussen de € 39 en € 297,50 per maand.

Prijsverlaging en korting

Onduidelijk is waarom Zen.nl-ondernemers hun (kost)prijs niet verlagen, of de bestaande mogelijkheid tot ad hoc korting voor minder vermogende studenten uitbreiden.

De nieuwsbrief meldt daarover: ‘Bij veel Zen.nl-vestigingen kunnen mensen overigens al door het verlenen van hand- en spandiensten hun cursusgeld geheel of gedeeltelijk compenseren.’

Volgens de oprichtingsakte is het primaire doel van SVvZ de aanvragers in staat te stellen het cursusgeld voor wekelijkse cursussen bij Zen.nl-vestigingen te bekostigen.

Nemen de financiële middelen toe, dan subsidieert SVvZ ook sesshins (retraites, prijzen tot € 1.000), de Zenleraar in Opleiding-cursus (€ 297,50 per maand) en het overige ‘werk van Zen.nl’.

Geen winstoogmerk

Volgens de oprichtingsakte heeft SVvZ zelf geen winstoogmerk.

Wel vergroot de stichting rechtstreeks de winstgevendheid van de Zen.nl-vestigingen waar de minder vermogende studenten zich aanmelden.

Immers: voor de komst van de stichting betaalden deze studenten hun cursussen óf in natura, óf zij kregen korting.

In feite wil de stichting hen in staat stellen voortaan het volle tarief te betalen.

Algemeen nut

Om in aanmerking te komen voor de anbi-status moet de SVvZ ook het algemeen nut dienen. Volgens de oprichtingsakte is dit het geval.

Toch is daarover twijfel mogelijk: het Zen.nl-concern biedt minder vermogende studenten nu al de mogelijkheid opleidingen te volgen.

Daarin brengt de komst van SVvZ dus geen verandering. De stichting wil in feite alleen de wijze waarop minder vermogenden hun opleiding vergoeden veranderen.

Ook is niet duidelijk welk maatschappelijk belang het volgen van een bedrijfsopleiding binnen het Zen.nl-concern heeft.

Rients Ritskes en Zen.nl willen geen antwoord geven op vragen van • open boeddhisme •.

Lees ook 

> Stichting Vrienden van Zen.nl – Akte van oprichting (27-11-2012, pdf)
> Zen.nl – Nieuwsbrief 16 (26-4-2013, pdf)
> Trouw – Fiscus maakt einde aan ‘belastingparadijs’ voor Scientology (4-9-2012)
> Trouw – ‘Scientology: Nederlandse tak faalt’ (25-3-2013)
> Actueel – Zen.nl is miljoenen-business
> Analyse – Georganiseerd boeddhisme (2): Het Verdienmodel
> Actueel – Rients Ritskes kent de zentraditie niet
> Analyse – Boeddhisten worstelen met eigen falen
> Actueel - CRKBO-aanvraag Zen.nl ‘onbekend’
> Belastingdienst – ANBI-regeling