‘In het Westen is vaak sprake van ‘spiritueel materialisme’: je doet het omdat je er zelf beter van wil worden. Logisch ook, je begint er immers aan omdat je denkt dat er wat te halen valt. Je wilt een bijzonder mens worden. Maar er valt helemaal niets te halen, het gaat er juist om jezelf helemaal te geven.’

Maar ‘spiritueel materialisme’ is geografisch gezien alomtegenwoordig en is inherent aan alle religie, light of heavy (lees Chögyam Trungpa). Het is dus niet alleen Westers.

Waarom zegt van der Braak dit dan?

En, ‘westerse mensen denken in termen van afzonderlijke ‘individuen’: een harde kern met een grens erom’.

In het oosten soms niet? Dan zou de leer van niet-zelf in het oosten niet nodig zijn!

Zien we hier een romantisch restant van ‘licht uit het Oosten’? Het ‘Oosten’ heeft iets dat het ‘Westen’ mist?

Binnen het boeddhisme worden deze goden niet vereerd of gediend, en ze worden ook niet gezien als schepper.

Alle op altaren afgebeelde wezens zijn symbool voor innerlijke kwaliteiten, en dus niet als goden die aanbeden moeten worden.

Religie wordt veel gebruikt als synoniem voor godsdienst of ‘geloof’, maar betekent ‘weer’ of ‘opnieuw’ (re-) ‘vastmaken’ of ‘verbinden’ (ligare).

Volgens deze betekenis is het boeddhisme zonder twijfel een religie die beoogt te verbinden met de oorspronkelijke zuivere ingeboren waarheid – maar dan door zelfonderzoek en discipline.

Over zijn keuze voor de term ‘boeddhisme light’ kan ik alleen maar zeggen dat Van der Braak zich daarmee buiten het boeddhisme begeeft. Binnen de boeddhistische traditie wordt het onwenselijk geacht te spreken over realisaties of het niveau van ontwikkeling op het pad – of men nu spreekt over zichzelf of over anderen.

Echte boeddhisten zijn bovendien altijd ‘straatarm’, zeker gedurende dit kali-yuga (tijdperk).

Is dat niet zo en staat men tegenover een ‘belangrijk’ persoon met een reputatie en/of een riant inkomen dan heeft men eerder te maken met ‘boeddhisme light’, lijkt mij.

Diepgang kan ook bereikt worden door uitleg. Er zijn mensen die zich in boeddhisme gaan verdiepen omdat het wat te vertellen heeft over hoe onze geest werkt en methodes biedt om de geest te trainen. Religieuze aspecten kunnen juist de drempel zijn.

Wat Silk betreft is het jammer dat hij het onderscheid niet ziet tussen ‘religie’ in de ‘Aziatische’ discussie en in de ‘Europese’ discussie. In het eerste geval gaat het om de vraag of boeddhisme een zelfde status heeft als een godsdienst. Het antwoord op die vraag is uiteraard ja, omdat boeddhisme aan dezelfde vraag appelleert als een godsdienst.

Dat antwoord kan echter niet zomaar gebruikt worden op de vraag of boeddhisme een religie is. Dat is de vraag naar de overeenkomst in de aard van boeddhisme en godsdienst. Ik gebruik hier opzettelijk het woord ‘godsdienst’ omdat de monotheïstische religies doorgaans model staan voor het begrip ‘religie’. Boeddhisme heeft overeenkomsten met godsdiensten en verschilt er eveneens van. Niet alles van het boeddhisme kan getypeerd worden als religie, en dus is het gerechtvaardigd om te stellen dat boeddhisme een religie heeft maar geen religie is.